Nie często mamy możliwość dostania pakietu filmów dobrego włoskiego reżysera w polskim opracowaniu językowym. Tymczasem teraz sklepy internetowe oferują zestaw ośmiu filmów Michała Anioła Antonioniego wydany z okazji 15-lecia dystrybutora "Gutekfilm.pl", przy wsparciu lewicowego tygodnika "Polityka". Ponieważ dodatkowo można kupić samo "Powiększenie" , to do wzięcia jest 9 filmów godnych weneckich "lwów". Kupujmy póki są.
Filmy Antonioniego są zaprzeczeniem przygniatających nas dziś filmów dla mas. W zestawieniu z filmami intrygi i akcji z gwiazdorskimi rolami aktorów przebranych za coraz inne postacie, filmy włoskiego artysty różnią się - są rozciągniętymi w wymiarze czasu obrazami mistrza z Ferrary, umiejscowionymi w scenografii Włoch, z postaciami ukazanymi przez aktorów oszczędnie, z ciszą i dialogami zredukowanymi do minimum.
"Przygoda" - to film o świecie powojennych Włoch, w których postępuje rozpad wartości kultury i powagi ludzkiej. W środowisku arystokratów i mieszczan bawiących się "nieznośnie lekkim" życiem znika jedna z pań (złośliwe ukrycie się? samobójstwo? wypadek?), a jej narzeczony i przyjaciółka natychmiast popadają w namiętny związek, jakby wcześniejsze uczucia do zaginionej istniały na niby. Lekceważenie stałości uderza w końcu i ich samych, film kończą łzy żalu na tarasie z widokiem boskiej Etny w tle. (Jedną z aktorek drugoplanowych "Przygody" jest księżniczka di Lampedusa - zapewne wnuczka autora "Geparda", powieści opisującej początek upadku piramidy kultury po zjednoczeniu Włoch!)
"Noc" - to historia rzymskiego intelektualisty lat sześćdziesiątych pogrążonego z świecie egzystencjalistycznych zamyśleń. Wiadomość o śmierci przyjaciela, zarysowanie się kryzysu małżeńskiego, propozycja napisania dla pieniędzy biografii przemysłowego megalomana jakie spadają na niego jednej nocy podczas przyjęcia w willi pod Rzymem, i poruszają w nim wyrzut sumienia. (Główną rolę gra Marceli Mastroianni - jaki podobny do mężczyzn Nowosielskiego!).
"Czerwona Pustynia" - najpiękniejszy od strony artystycznej film Antonioniego z jego muzą Moniką Vitti. Kolory, kompozycje kadrów, sylwetki ludzi w pejzażu uprzemysłowionej Rawenny towarzyszą opowiadaniu o wrażliwej kobiecie rzuconej w środowisko inżynierów o technicznej spłaszczonej umysłowości, zadowolonej z siebie samej wiary w postęp, jakby postęp techniczny czynił ludzi lepszymi. Próba samobójcza i choroba psychiczna kobiety okazują się być symptomami nadwrażliwego przeczucia zła nowego, "wspaniałego" świata.
"Identyfikacja kobiety" - tu bohaterem jest włoski reżyser (alter ego samego Antonioniego?). Przeżywa kolejne miłości chwytane dla ""czystej" erotycznej miłości, w nadziei na odkrycie wyższego sensu i inspiracji artystycznej, a nie dla założenia rodziny, zasmakowania rodzicielstwa i budowy mikrokosmosu swego domostwa. Poznaje jednak kobietę, przy której budzi się w nim tęsknota za zwykłym życiem. I właśnie wtedy dowiaduje się od niej, że jest ukochanym, który nie może "dać jej jednak ładu życia" jak jej narzeczony z teatru. Kiedy do tego dowiaduje się, że dziecko, które dziewczyna nosi w sobie nie jest jego dzieckiem - mimo lekceważenia starych zasad - przeżywa wstrząs. Wszystko w pejzażu miasta Casanovy - Wenecji.
Osobne od zestawu "Powiększenie":
Topowy, londyński, młody fotograf wraca z fotograficznych łowów do domu. Ulicą pędzi horda hałaśliwej młodzieży, siostra zakonna usuwa się na bok, policjanci też, tłum rozstępuje się przed hałastrą rządzącą ulicą i rynkiem.
Fotograf zachodzi do antykwariatu wystawionego na sprzedaż. A w nim zgilotynowana rzeźba, tablica pamiątkowa króla Ludwika XV i inne pamiątki sensownego, esencjonalnego, hierarchicznego, boskiego świata sprzed rewolucji oświeceniowej, Zamiast którejś z nich wybiera do swych wnętrz ... śmigło aeroplanu - jest obywatelem nowoczesności.
Wychodzi do parku, robi serię zdjęć przypadkowej parze. Na powiększeniu wywołanego zdjęcia spostrzega profil zabitego mężczyzny. Sprawdza park, rzeczywiście ciało mężczyzny tam jest. Wraca do siebie - negatywy i zdjęcia z parku zginęły. Wraca do parku - ciało zniknęło. Co zrobi teraz? Z czym miałby pójść na policję? Czy dadzą mu wiarę?
Idzie przez park. Wpada tam horda młodzieży i rozpoczyna zabawę pozorowanej gry. Dwoje z nich gra pantomimę przebijania na boisku nieistniejącej piłki, inni wodzą głowami za piłką-której-nie-ma. Nagle nieistniejąca, prowadzona wzrokiem młodziaków piłka "wypada" poza boisko pod nogi fotografa. I ten, przymuszony presją wzroku "grających" i "widzów" wchodzi w grę pozorów: niby-odrzuca niby-piłkę. Tu ta scena - (kliknij tu). I jemu, i nam objawia się bezsensowna w rzeczy samej międzyludzka tragifarsa, w której istnieniu nie ma absolutnego punktu odniesienia - Boga. Dobry film na Wielką Sobotę.
Tak naprawdę filmy Antonioniego są nie do opowiedzenia. Ja tu tylko napisałem kilka słów dla konserwatywnych Czytelników by zachęcić do zapoznania z nimi.
Kojarzenie Antonioniego z pochwałą nowoczesności - obecne w polskiej krytyce filmowej - bierze się z niezrozumienia.
Andrzej Dobrowolski